8 Domeinen van de Circulaire Economie

De Circulaire Economie kent vele kanten. Discussies gaan er nog al eens over welke elementen wel meegenomen moeten worden en welke niet. Welke elementen dat zijn is niet algemeen vastgesteld. In de literatuur zien we verschillende indicatoren langs komen. The keuze voor deze indicatoren is vaak onduidelijk en lijkt meer voort te komen uit het perspectief van het vakgebied of het belangen van de omgeving waarin deze is onderzocht. Kunnen we dus wel algemene aspecten van circulariteit definiëren als ze afhankelijk zijn van de context? Als dat niet zo is, dan wordt het meten en vergelijken van circulariteit tussen organisaties, regio’s en landen nogal een uitdaging. Toch zou ik een poging willen wagen.

Domeinen van een Circulaire Economie

De onderstaande domeinen komen onder meer voort uit mijn afstudeerscriptie. Op deze domeinen zullen veranderingen plaats vinden in de transitie naar de circulaire economie. Afhankelijk van de definitie van de Circulaire Economie zijn deze domeinen soms de aanleiding en soms het gevolg. Bijvoorbeeld, vanuit het perspectief van grondstoffenschaarste is het grondstoffen domein een aanleiding en de financiële en economische winst een gevolg. In andere gevallen was de noodzaak van nieuwe business modellen en extra financiële winst een reden terwijl het reduceren van grondstofgebruik en dus de impact op het grondstofdomein daarmee een gevolg is.

1. Grondstoffen

Dit zijn de fysieke grondstoffen die gebruikt worden voor producten en diensten. Omdat er maar een beperkte hoeveelheid van iedere basisgrondstof op de Aarde aanwezig is, is het uitgangspunt om verlies en vernietiging van deze materialen te voorkomen.

2. Energie

De energie die gebruikt wordt in de vorm van elektriciteit, warmte en brandstoffen. Hier moet een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen energievormen uit eindige bron en uit hernieuwbare bron. Met name omdat energie uit eindige bron meestal wordt opgewekt door verbranding van grondstoffen en deze daarmee verloren gaan.

3. Emissies

emissies, en met name CO₂ en CO₂-equivalente uitstoot, staat momenteel hoog op de agenda met betrekking tot de klimaatverandering. Deze verandering willen we zo langzaam mogelijk laten verlopen zodat mens en natuur zich goed en tijdig kunnen aanpassen en verweren tegen de gevolgen.

4. Ecologie

De ecologie is de bron waaruit alle grondstoffen gewonnen worden. Een gezond ecologisch systeem kan er voor zorgen dat er voldoende grondstoffen gewonnen kunnen blijven worden om te voldoen aan de vraag. Daarmee moet de vraag ook afgestemd worden op wat er maximaal gewonnen kan worden.

5. Footprint

De footprint is een term die ook vaak over grondstoffen en emissie gaat. Sec gaat het met name over de impact op ruimte die nodig is voor de regeneratieve capaciteit van de natuurlijke bronnen en daarmee de Aarde in stand te houden. Een afbreuk daaraan zorgt dat we meer Aardes nodig hebben om aan onze behoefte te voldoen.

6. Economie

Het economisch effect van de circulaire economie is belangrijk om de business cases voor bedrijven sluitend te krijgen. Derhalve zijn de economische mechanismen een inherent aspect om de circulaire economie tot stand te brengen.

7. Sociaal

Het sociale impact wordt af en toe meegenomen in de redenering voor de circulaire economie. Wel is duidelijk dat de nieuwe business modellen die de circulaire economie nastreven een sociale impact hebben: andere banen, meer service gedreven, maar ook het aspect van bezit naar gebruik waarmee afbreuk gedaan wordt aan bepaalde statussymbolen. Om een volledige duurzame circulaire economie na te streven zijn de ecologische en economische pijlers net zo belangrijk als de sociale pijler.

8. Kennis

Ook het kennislandschap is een belangrijk domein binnen de circulaire economie. De kennis die opgedaan wordt moet weer terugvloeien naar de markt om keten breed de stappen te kunnen blijven zetten die nodig zijn.

En waterverbruik dan?

Een laatste domein welke af en toe ook nog wordt genoemd is watergebruik. Het gebruik van zoet water wordt soms apart genomen  omdat dit net als energie een schaarse bron is in bepaalde werelddelen. Een bron die noodzakelijk is voor het productieproces van verschillenden, naar het westen geëxporteerde, producten, maar ook om ecosystemen op peil te houden. Door het apart nemen van bijvoorbeeld water kan onze impact explicieter worden gemaakt. Toch zou ik willen pleiten om deze onder de grondstoffen te scharen omdat er meerdere grondstoffen zoals water zijn die essentieel en schaars zijn. Denk bijvoorbeeld aan fosfaat en stikstof. Uiteindelijk gaat het erom dat alle materialen schaars zijn, de een wat meer dan de ander.

Meten van Circulariteit

Afhankelijk van wat je perspectief en beweegredenen zijn, zijn je doelstellingen en KPI’s ook anders. Daarmee is het meten van circulariteit ook niet voor iedereen gelijk. Puur vanuit een grondstoffengedachte circulariteit meten zal dus totaal anders zijn dan als je ook naar economische groei en sociale impact wilt kijken. Er is dan ook een verscheidenheid aan indicatoren sets te vinden. Onderstaand grafiekje geeft aan welke domeinen het meest voorkomen in die indicator sets.

Het meten van circulariteit is daarmee complex en niet per se eenduidig. Genoeg stof voor een volgend blogstukje.